Władysław I Łokietek
(1260 - 1333)

WIERSZYK

Urodzony w 1260 r., zmarł 2 III 1333 r. w Krakowie, gdzie został pochowany; syn księcia Kazimierza kujawskiego i jego trzeciej żony Eufrozyny, córki księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza I; ożeniony z Jadwigą, córką Bolesława Pobożnego, z którą miał sześcioro dzieci; od 1267 r. książę łęczycki i kujawski, od 1288 r. - sieradzki, w okresie 1296-1300 książę wielkopolsko-pomorski, 1288-1292 i od 1305 r. - sandomierski, od 1306 r. książę krakowski, pomorski i kujawski, od 1314 r. - wielkopolski, od 1320 r. król polski. Po śmierci Leszka Czarnego w 1288 r. toczył walki z książętami śląskimi, Henrykiem IV Probusem i Wacławem II czeskim. Pokonany przez tego ostatniego w 1292 r. musiał opuścić Sandomierz, zrzec się wszelkich praw do Małopolski i uznać jego zwierzchnictwo, otrzymując w lenno ziemię sieradzką i dzielnicę kujawską. Wybrany w 1296 r. wbrew testamentowi Przemysła II na tron wielkopolski, przybrał tytuł księcia Królestwa Polskiego i Pomorza, co doprowadziło do walk z Henrykiem III Głogowskim. Ponieważ nie mógł sprostać Wacławowi II i tracił poparcie w kraju, Łokietek został złożony z tronu na zjeździe w Poznaniu w 1300 r., po czym schronił się na Węgry. W 1304-5 r. przy pomocy oddziałów węgierskich opanował ziemię sandomierską, a po śmierci Wacława II (1305 r.) i Wacława III (1306 r.), odzyskując poparcie społeczne, zajął Kraków i Pomorze Gdańskie. Popierany przez arcybiskupa Jakuba Świnkę, musiał stawić czoło opozycji krakowskiej pod przewodnictwem biskupa Jana Muskaty, co przeszkodziło mu w udzieleniu pomocy Pomorzu Gdańskiemu opanowanemu w 1308-09 r. przez Krzyżaków. W Krakowie jeszcze raz wybuchł bunt w 1311 r., tym razem pod wodzą wójta Alberta. W 1314 r. Łokietek opanował Wielkopolskę, korzystając z wybuchu powstania przeciw synom Henryka III głogowskiego. Starania o koronę królewską zostały uwieńczone sukcesem w 1320 r. Ostatnie lata jego panowania upłynęły pod znakiem eskalacji konfliktu polsko-krzyżackiego, co zakończyło się, mimo zwycięstwa pod Płowcami w 1331 r., utratą Kujaw rok później. Pochowany w katedrze wawelskiej.

Ladislaus the Short (1260-1333), the younger brother of Leszek the Black, inherited the province of Kuyavia and had plans for unifying the Polish territory. In 1296-1300, following a number of minor conquests, he captured the senior province and the principality of Sandomierz. Prevented by Wenceslas II from taking Cracow, he appealed for assistance to the Hungarians who helped him conquer Little Poland. However he lost Gdansk Pomerania to the Order of the Teutonic Knights. In 1311, he suppressed a rebellion of the Cracow townspeople, and then captured Great Poland. He knew what he wanted and how to get it. In 1320, he crowned himself in Cracow. This date is regarded as the end of the feudal disintegration of Poland.

Symbolika obrazu:
-najbardziej sroga i dynamiczna postać władcy z całego pocztu,
-Łokietek mimo niskiego wzrostu (ok. 130 cm!) był bardzo waleczny, a dodatkowo: ruchliwy i gadatliwy,
-król, poza bronią i władczą pozą, ma przewieszony róg myśliwski (również świadczący o odwadze),
-Matejko celowo przedstawił najniższego z królów w taki sposób, bo sam nie był wysoki,
-w rzeczywistości Łokietek przeżył czterdzieści lat we wzorowym małżeństwie z Jadwigą, córką księcia Bolesława Kaliskiego.