Henryk III Walezy
(1551 - 1589)

Czwarty z kolei syn króla Francji Henryka II i Katarzyny Medycejskiej urodził się 19 IX 1551 r. Na chrzcie otrzymał on imiona Aleksander Edward, imię Henryk nadano mu dopiero na bierzmowaniu (1565 r.). Rozdzierające Francję walki katolików z hugenotami (protestantami) umożliwiły Henrykowi pokazanie swych wojskowych umiejętności - m.in. dzięki jego przytomności umysłu i osobistej odwadze pokonano oddziały hugenotów pod Jernac (1569 r.). Przez pewien czas Henryk sprawował urząd generalnego namiestnika królestwa, stąd też już w młodości dał się on poznać również jako dobry polityk i sumienny urzędnik. Te właśnie cechy, a także zręczna polityka posła francuskiego Jana de Monluc umożliwiły Henrykowi zdobycie tronu w Polsce. Jego elekcji nie przeszkodziła nawet niezbyt jasna rola, jaką odegrał w tzw. rzezi św. Bartłomieja 24 VIII 1572 r., kiedy to wymordowano tysiące hugenotów przybyłych do Paryża na ślub protestanta Henryka Burbona z siostrą króla Francji Małgorzatą. Henryk wybrany został na króla Polski 5 IV 1573 r. Wybór na władcę nie był jeszcze równoznaczny z uznaniem jego władzy. Warunkiem dopuszczenia do koronacji i objęcia rządów w kraju miało być złożenie przez Henryka przysięgi potwierdzającej uznanie kilku warunków szlacheckich. Musiał on potwierdzić tzw. artykuły henrykowskie oraz pakta konwenta. Po złożonej 22 VIII 1573 r. w Paryżu przysiędze nic już nie stało na przeszkodzie w objęciu tronu polskiego. Pod koniec stycznia 1574 r. Henryk przekroczył granice kraju, natomiast 21 lutego tego roku został koronowany w katedrze wawelskiej na króla Polski. Niemal od początku swego panowania Henryk oskarżany był przez swych szlacheckich poddanych o swawolny tryb życia, zgorszenie wywoływało m.in. trwonienie czasu na całonocnych ucztach. Było w tym niewątpliwie sporo prawdy, Henryk lubił życie, a jego młody wiek (w chwili koronacji miał 23 lata) dopominał się o swoje prawa. Nie może to jednak przesłaniać faktu, że Henryk dążył do licznych reform w swoim nowym państwie. Jego program wzmocnienia pozycji króla w Polsce miał wiele szans na realizację. Przeszkodziła im otrzymana wiadomość z Francji - król Karol IX nie żyje. Nocą z 18 na 19 czerwca 1574 r. Henryk potajemnie opuścił Wawel. Szybkie przybycie do Francji umożliwiło mu zdobycie tronu, jednak równocześnie jego polscy poddani podjęli decyzję o detronizacji. Nie wyobrażali sobie, żeby król Polski przebywał poza granicami kraju. Co prawda aż do swej śmierci (2 VIII 1589 r.) formalnie Henryk nie zrzekł się korony polskiej, lecz władzy w Rzeczpospolitej nie udało mu się odzyskać już nigdy. Pochowany został w opactwie Saint-Denis pod Paryżem.

Henry of  Valois (1551-1589), the son of King Henry II of France, he was the first king of Poland to be elected in free election by all the gentry in 1573. On the occasion of this first election, the so-called Henrician Articles were formulated. From then all, on ascending the Polish throne every king elect had to pledge to observe these articles. The articles listed the most important principles underlying the state system, including the superior role of the Seym. The choice of the first king proved unfortunate. Henry arrived in Poland in January 1574, in the midst of a severe winter. He did not like Polish customs, and the Poles disliked him and his courtiers. When notified of the sudden death of his elder brother, Charles IX, Henry secretly fled Cracow in June 1574 in order to assume the French throne. His escape made a very bad impression in Poland.

Symbolika obrazu:
-pogardliwie patrzący król, ubrany w bogaty, obcy strój,
-na pelerynie widnieje krzyż z liliami - symbol Francji, natomiast polski orzeł zawieszony na piersi odchodzi na plan dalszy i jest założony "służbowo",
-król ma duże, perłowe kolczyki w uszach, co podkreśla zniewieściałość paniczyka,
-kryza wokół szyi jest cudzoziemska,
-pod lewą ręką spoczywa rapier,
-prawa ręka opiera się na Paktach konwentach oraz na Artykułach henrykowskich.