Stanisław August Poniatowski
(1732 - 1798)

WIERSZYK

Urodził się 17 I 1732 r. w Wołczynie, jako szóste dziecko Stanisława Poniatowskiego i Konstancji Czartoryskiej. Jego ojciec, chociaż wywodził się ze średniej szlachty, szybko wyrósł na jednego z liderów dominującego w czasach panowania Augusta III stronnictwa Familii Czartoryskich. Zwieńczeniem tej pozycji było zdobycie w 1752 r. najwyższego świeckiego urzędu w państwie - kasztelanii krakowskiej. Pozycja ojca umożliwiła przyszłemu królowi odebranie starannego wykształcenia, tak pomocnego mu później w rządach. Dzięki poparciu Familii oraz carycy Katarzyny (z którą kilkanaście lat wcześniej łączyły go bliskie stosunki) Stanisław Poniatowski we wrześniu 1764 r. został wybrany królem Polski. Jego koronacja odbyła się nie w Krakowie, jak prawie wszystkich poprzednich władców od Władysława Łokietka poczynając, lecz w Warszawie (25 XI 1764 r.). Wcześniejsze kontakty z Katarzyną, a także jej rola w elekcji Stanisława wywoływały u szlachty ogromną nieufność do nowego władcy. Traktowany był on jako zwolennik Rosji i przeciwnik swoich poddanych. Te opinie są tragiczną kartą panowania Poniatowskiego. Jak były one krzywdzące i niesprawiedliwe dowodzi wypowiedź ambasadora rosyjskiego w Polsce Mikołaja Repnina: "liczne przykłady nas utwierdziły, że ten władca stał zawsze w poprzek naszym interesom, że żadne zorganizowane przeciw nam przedsięwzięcie nie obyło się bez króla". Opozycja - zarówno ta patriotyczna, jak i konserwatywna - długi czas blokowała reformy proponowane przez władcę, widząc w nich chęć wzmocnienia swej pozycji przez "Moskwicina". Podczas konfederacji barskiej 22 X 1770 r. konfederaci ogłosili detronizację króla. Nie miało to większego znaczenia praktycznego, lecz było wyrazem niechęci szlachty do Poniatowskiego. Mimo takiego stosunku do niego poddanych król nie zaprzestał działań zmierzających do poprawy kraju. "Król jest utalentowany i wykształcony, ale przede wszystkim pochłania go chęć reform. Gdyby mógł, zreformowałby cały naród, aby go podnieść na poziom innych narodów o większej kulturze" - napisał nie bez powodu jeden z zagranicznych obserwatorów. Właśnie w dziedzinie kultury osiągnięcia Poniatowskiego są najdonioślejsze. Mecenat królewski nad licznymi artystami, pisarzami i naukowcami, założenie Komisji Edukacji Narodowej, sfinansowanie licznych budowli - to tylko niektóre z działań władcy. Przez całe panowanie myślał on także o reformie ustroju państwa. Konstytucja 3 maja wydana w 1791 r. jest jedynie zwieńczeniem długoletnich prób reformy kraju, które przedsiębrał Poniatowski. Niestety, nieufność poddanych a przede wszystkim potęgę ościennych państw trudno było pokonać. Słaba Polska nie miała wystarczającej siły, aby oprzeć się zaborcom. 25 XI 1795 r. Stanisław August Poniatowski zmuszony został do rezygnacji z korony. Działania ostatniego polskiego króla trafnie oddają jego własne słowa, napisane w akcie abdykacji: "nie szukając w ciągu królowania naszego inszego korzyści lub zamiarów, jak stać się użytecznym Ojczyźnie naszej". Stanisław August Poniatowski zmarł na wygnaniu 12 II 1798 r. w Petersburgu. Jego zwłoki pochowane są obecnie w katedrze św. Jana w Warszawie.

Stanislaus Augustus Poniatowski (1732-1798), the son of a magnate family, he became king in 1764 as a protege of the Russian empress Catherine II. He was an enlightened man, well educated and sensitive. He did a lot to raise the level of the Polish elites and modernise the country. Politically and from the point of view of its international position, the Polish-Lithuanian state was already in a state of decline, and measures introduced by the king and his enlightened associates served the future rather than the present day. The king was a knowledgeable protector of the arts and culture. He hoped that Poland would preserve its independence thanks to the magnanimity of Catherine the Great. One of his greatest achievements was his active participation in the drafting of the Constitution of May 3rd of 1791. However, when faced with the strong opposition of the empress, he quickly capitulated and agreed to abdicate. His abdication spelt the end of the independent Polish-Lithuanian state.

Symbolika obrazu:
-władca o lwim, dumnym profilu (kłóci się to z galerią portretów innych artystów oraz odbiega to od schematu wyrozumiałej łagodności) - tak dumna poza związana jest z Konstytucją Trzeciomajową,
-dokument Konstytucji "wychodzi" w przyszłość (poza obraz) - w tę samą stronę patrzy król,
-przepasany jest wstęgą udekorowaną Orderem Orła Białego.